Retrovir

Retrovir, etken madde olarak zidovudin içeren, nükleozid revers transkriptaz inhibitörleri (NRTİ) sınıfına ait bir antiretroviral ajanın orijinal marka adıdır. Tarihsel olarak, insan immün yetmezlik virüsüne (HIV) karşı geliştirilen ve klinik kullanıma sunulan ilk ilaç olması nedeniyle HIV/AIDS tedavisinde bir dönüm noktası olarak kabul edilir.

Farmakoloji ve Etki Mekanizması

Retrovir’in etki mekanizması, içerdiği zidovudin molekülünün viral replikasyon döngüsünü hedef almasına dayanır:

1. Hücresel Aktivasyon: Retrovir (zidovudin), konak hücreye girdikten sonra, hücresel kinazlar tarafından fosforile edilerek aktif formu olan zidovudin trifosfata (AZT-TP) dönüştürülür. Bu bir ön ilaçtır.
2. Enzim İnhibisyonu: Aktif AZT-TP, HIV’in viral RNA’dan DNA sentezlemesini sağlayan revers transkriptaz enzimine bağlanır. Bu bağlanma, doğal nükleotid olan deoksitimidin trifosfat (dTTP) ile yarışarak gerçekleşir (kompetitif inhibisyon).
3. DNA Zincirinin Sonlandırılması: AZT-TP, uzayan viral DNA zincirine dahil edildiğinde, yapısal farklılığı nedeniyle bir sonraki nükleotidin eklenmesini engeller. Bu durum, proviral DNA sentezinin erken sonlanmasına ve dolayısıyla virüsün çoğalmasının durdurulmasına yol açar.

Klinik Kullanım Alanları

Retrovir, günümüzde daha yeni ve daha iyi tolere edilen ilaçların varlığı nedeniyle birinci basamak tedavi seçeneği olmasa da, belirli durumlarda hala kullanılmaktadır:

• Kombinasyon Tedavisi: Diğer antiretroviral ilaçlarla birlikte HIV-1 enfeksiyonunun tedavisinin bir parçası olarak kullanılır. Asla tek başına kullanılmaz.
• Perinatal Geçişin Önlenmesi: HIV pozitif hamile kadınlarda, doğum sırasında ve sonrasında bebeğe virüsün geçme riskini azaltmak için kullanılır.
• Mesleki Maruziyet Sonrası Profilaksi: Sağlık çalışanlarının iğne batması gibi riskli temasları sonrasında HIV bulaşma riskini azaltmak için profilaktik rejimlerde yer alabilir.

Dozaj ve Formülasyonlar

Retrovir, farklı klinik ihtiyaçlara yönelik çeşitli formülasyonlarda mevcuttur:

• Kapsül/Tablet: Oral yolla kullanım için. Standart yetişkin dozu genellikle günde iki kez 300 mg’dır.
• Şurup: Pediatrik hastalar için oral kullanım.
• İntravenöz (IV) Solüsyon: Oral alımın mümkün olmadığı durumlarda iv uygulama için.

Advers Etki Profili

Retrovir’in en önemli sınırlaması, belirgin yan etki profilidir:

• Kemik İliği Baskılanması: En ciddi ve sık görülen yan etkisidir. Anemi ve nötropeniye yol açabilir. Bu nedenle hastaların kan sayımları düzenli olarak takip edilmelidir.
• Gastrointestinal Semptomlar: Bulantı, kusma, iştahsızlık.
• Miyopati: Uzun süreli kullanımda kas ağrısı ve güçsüzlüğüne neden olabilir.
• Laktik Asidoz ve Karaciğer Yağlanması: Nadir fakat ciddi bir risktir.

Özetle, Retrovir, zidovudin etken maddesini içeren, HIV tedavisinin ilk ilacı olan ve günümüzde daha çok spesifik durumlarda kullanılan bir antiretroviral ajandır.