Zopiklon, siklopirrolon türevi bir non-benzodiazepin hipnotik ajandır. Benzodiazepinlerden yapısal olarak farklı olmasına rağmen, farmakodinamik etkilerini benzer bir mekanizma üzerinden gösterir.
Endikasyon
Geçici, durumsal veya kronik insomnianın kısa süreli (<4 hafta) semptomatik tedavisinde endikedir. Özellikle uykuya dalma güçlüğü, gece uyanmaları ve sabah erken uyanma durumlarında etkilidir. Tedavi süresi, tolerans ve bağımlılık gelişme potansiyeli nedeniyle mümkün olan en kısa süre ile sınırlandırılmalıdır.
Etki Mekanizması
Zopiklon, santral sinir sisteminde temel inhibitör nörotransmitter olan GABA’nın etkilerini potansiyelize eder. Etkisini, GABA A reseptör kompleksindeki benzodiazepin bağlanma bölgesine yakın bir allosterik bölgeye bağlanarak gösterir. Bu bağlanma, GABA’nın reseptöre olan afinitesini artırır, bu da klorür kanalının açılma frekansını yükseltir. Sonuç olarak postsinaptik nöronda hiperpolarizasyon meydana gelir ve nöronal inhibisyon güçlenir. Bu süreç, ilacın sedatif ve hipnotik etkilerinden sorumludur. Zopiklon’un anksiyolitik, antikonvülzan ve kas gevşetici etkileri, klasik benzodiazepinlere göre daha az belirgindir.
Farmakokinetik Özellikler
- Absorpsiyon: Oral alımı takiben hızla ve iyi bir şekilde absorbe edilir. Pik plazma konsantrasyonuna yaklaşık 1.5-2 saat içinde ulaşır.
- Metabolizma: Karaciğerde sitokrom P450 enzimleri (özellikle CYP3A4 ve CYP2E1) aracılığıyla yoğun bir şekilde metabolize edilir. Ana metabolitleri, farmakolojik olarak daha az aktif olan N-oksit ve inaktif olan N-desmetil zopiklondur.
- Eliminasyon: Eliminasyon yarı ömrü yaklaşık 5-6 saattir. Bu kısa yarı ömür, ilacın minimal “ertesi gün” (hangover) sedasyonuna neden olmasının temel nedenidir. Değişmemiş ilacın renal yolla atılımı çok düşüktür (<%5).
- Özel Popülasyonlar: Hepatik yetmezliği olan hastalarda Zopiklon klerensi azaldığından, birikim riskini önlemek için dozajın düşürülmesi zorunludur.
Dozaj ve Uygulama
- Yetişkinler: Önerilen doz, gece yatmadan hemen önce alınan 7.5 mg‘dır.
- Yaşlılar ve Risk Grupları: Yaşlı hastalarda, hepatik yetmezliği olanlarda veya kronik solunum yetmezliği bulunanlarda başlangıç dozu 3.75 mg olmalıdır. Gerektiğinde doz dikkatle artırılabilir.
- Tedavi, mümkün olan en düşük etkili dozda ve en kısa sürede sürdürülmeli, kesilirken doz kademeli olarak azaltılmalıdır.
Yan Etkiler ve Advers Reaksiyonlar
- Sık Görülen: En karakteristik yan etkisi ağızda acı veya metalik bir tat bırakmasıdır. Ayrıca ağız kuruluğu, bulantı, baş ağrısı ve ertesi gün uyuşukluğu görülebilir.
- Önemli Uyarılar:
- Rebound İnsomnia: Tedavinin aniden kesilmesi, uykusuzluk semptomlarının başlangıçtakinden daha şiddetli bir şekilde geri dönmesine neden olabilir.
- Tolerans ve Bağımlılık: Uzun süreli kullanım, ilacın etkinliğine karşı tolerans ve hem fiziksel hem de psikolojik bağımlılık riski taşır.
- Anterograd Amnezi: Özellikle yüksek dozlarda ve ilacı aldıktan sonra yeterli süre (7-8 saat) uyunmadığında ortaya çıkabilir.
- Kompleks Uyku Davranışları: Uykuda araba kullanma, yemek yeme gibi davranışlar bildirilmiştir.
Kontrendikasyonlar
- Myasthenia gravis
- Şiddetli solunum yetmezliği
- Uyku apne sendromu
- Şiddetli hepatik yetmezlik
- İlacın etken maddesine veya bileşenlerine karşı bilinen aşırı duyarlılık