Girişimsel kardiyoloji ve radyolojideki teknolojik ilerlemeler, tanı ve tedavi olanaklarımızı genişletirken, klinisyenleri önemli bir ikilemle karşı karşıya bırakır: Görüntüleme ihtiyacı ve böbrek koruması.
İyotlu kontrast maddelerin kullanımı, hastaneye yatış gerektiren Akut Böbrek Hasarı’nın (ABH) iatrojenik nedenleri arasında üçüncü sırada yer almaktadır. Eskiden “Kontrast Nefropatisi” olarak adlandırdığımız, güncel terminolojide ise Kontrast İlişkili Akut Böbrek Hasarı (Kİ-ABH) olarak tanımlanan bu tablo, mortaliteyi ve morbiditeyi önemli ölçüde artırır.
Peki, hangi hastanın risk altında olduğunu nasıl belirleyeceğiz? Bu noktada, kanıta dayalı tıbbın bize sunduğu güçlü bir araç olan Mehran Skoru devreye giriyor.
Mehran Skoru Nedir?
Roxana Mehran ve arkadaşları tarafından geliştirilen bu skorlama sistemi, özellikle Perkütan Koroner Girişim uygulanan hastalarda kontrast madde kullanımına bağlı nefropati gelişim riskini öngörmek için tasarlanmıştır. Ancak günümüzde, yoğun bakım ünitelerinde kontrastlı işlem planlanan tüm kritik hastalar için bir risk stratifikasyon aracı olarak da değer görmektedir.
Skorlama, hastanın bazal karakteristikleri ve işlem sırasındaki değişkenleri içeren 8 temel parametre üzerine kuruludur.
Risk Belirleyen Kritik Parametreler
Mehran skoru, kümülatif bir risk hesaplaması yapar. Puan arttıkça, böbrek hasarı ve diyaliz ihtiyacı riski eksponansiyel olarak artar.
| Risk Faktörü | Klinik Tanım / Kriter | Puan |
| Hipotansiyon | Sistolik Kan Basıncı < 80 mmHg (en az 1 saat süren) veya inotrop desteği gereksinimi | 5 |
| IABP Kullanımı | İntra-aortik Balon Pompası ihtiyacı | 5 |
| Konjestif Kalp Yetmezliği | NYHA Sınıf III-IV yetmezlik veya pulmoner ödem öyküsü | 5 |
| İleri Yaş | > 75 yaş | 4 |
| Anemi | Hematokrit değeri: Erkek < %39, Kadın < %36 | 3 |
| Diyabetes Mellitus | Tanılı diyabet hastası | 3 |
| Kontrast Hacmi | Kullanılan her 100 mL kontrast madde için | 1 |
| Böbrek Fonksiyonu (sCr) | Serum Kreatinin > 1.5 mg/dL | 4 |
| Böbrek Fonksiyonu (eGFR) | eGFR 40 – 60 mL/dk/1.73m² (alternatif puanlama) | 2 |
| eGFR 20 – 40 mL/dk/1.73m² (alternatif puanlama) | 4 | |
| eGFR < 20 mL/dk/1.73m² (alternatif puanlama) | 6 |
Skorun Klinik Yansıması: Ne Yapmalıyız?
Mehran skorunu hesaplamak sadece akademik bir egzersiz değildir; hasta yönetimini doğrudan değiştiren bir eylemdir.
| Toplam Puan | Risk Kategorisi | ABH Gelişme Riski (%) | Diyaliz İhtiyacı Riski (%) |
| =< 5 | Düşük Risk | % 7.5 | % 0.04 |
| 6 – 10 | Orta Risk | % 14.0 | % 0.12 |
| 11 – 16 | Yüksek Risk | % 26.1 | % 1.09 |
| >= 16 | Çok Yüksek Risk | % 57.3 | % 12.6 |
- Düşük Risk (Skor =< 5): Rutin hidrasyon yeterlidir.
- Orta Risk (Skor 6-10): Dikkatli olunmalıdır. Oral veya IV hidrasyon sağlanmalıdır.
- Yüksek ve Çok Yüksek Risk (Skor >= 11): Alarm durumudur.
- Bu hastalarda elektif işlemler mümkünse ertelenmelidir.
- Alternatif görüntüleme yöntemleri (IVUS, CO2 anjiyografi vb.) düşünülmelidir.
- Altın Standart Profilaksi: İşlem öncesi ve sonrası agresif IV hidrasyon (1 mL/kg/saat izotonik salin) uygulanmalıdır.
- Nefrotoksik ilaçlar (NSAİİ, aminoglikozidler, metformin) mutlaka kesilmelidir.
- Mümkün olan en düşük dozda ve izoosmolar kontrast madde kullanılmalıdır.
Sonuç
“Ölçemediğiniz şeyi yönetemezsiniz.” Mehran Skoru, karmaşık hasta grubunda “sezgisel” risk tahmininin ötesine geçerek, sayısal ve objektif bir risk analizi sunar. Bir yoğun bakım uzmanı veya kardiyolog için, işlem öncesi bu skoru hesaplamak, en az işlemin kendisi kadar hayati bir adımdır.
Unutmayalım ki, Kİ-ABH gelişmiş bir hastayı tedavi etmektense, riskli hastayı tanıyıp önlem almak her zaman daha kolay ve daha etkindir.
İleri Okuma
Yasal Uyarı
- Bu blog yazısında yer alan bilgiler, sadece genel bilgilendirme ve eğitim amacıyla hazırlanmıştır. Burada sunulan içerikler, profesyonel tıbbi tavsiye, tanı veya tedavi yerine geçmez ve bu nitelikte yorumlanmamalıdır.
- Tıp, sürekli gelişen ve değişen bir bilim dalıdır. Yazıların yayınlandığı tarihteki güncel literatür esas alınmış olsa da, standartlar ve tedavi protokolleri zamanla değişebilir. Bu sitedeki bilgilerin uygulanması sonucunda doğabilecek herhangi bir doğrudan veya dolaylı zarardan yazar sorumlu tutulamaz.